„Moja mama mówiła, że życie jest jak pudełko czekoladek. Nigdy nie wiesz Co Ci się trafi”. Tak samo wygląda tłumaczenie fraz Drupala. Teksty, które na pierwszy rzut oka wydają się łatwe, okazują się trudne w przekładzie a te, które wyglądają na skomplikowane najczęściej tłumaczy się szybko i bezboleśnie. Niezależnie od stopnia złożoności fraz mają one jedną, wspólną cechę – każda z nich to odrębny cel. Zrozumiały, mierzalny, ograniczony w czasie, realny i ambitny. Tłumaczysz tylko jedną frazę i jesteś na szczycie. Co ważne, osiągasz to zwykle w czasie krótszym niż 5 minut i na trwałe zapisujesz się w annałach polskiej społeczności Drupala.
Jak myślisz? Ilu Polaków w naszym kraju swobodnie porozumiewa się po angielsku? Jak pokazuje badanie pracowni IRBIS na zlecenie Accenture Operations Polska i warszawskiej Akademii Leona Koźmińskiego z roku 2018 tylko jedna trzecia rodaków posiadła tę umiejętność. Niewiele, prawda? Wniosek z tego taki, że spolszczenia wciąż mają duże znaczenie. Brak polskiej wersji językowej lub jej niska jakość tworzy barierę rozwojową produktów informatycznych, w tym także Drupala.
Stan obecny
Patrząc na spolszczenie Drupala 8 można odnieść wrażenie, że wszystko jest w porządku, bo przecież mamy przetłumaczone ponad 96% tekstów. Tak to prawda, ale jest kilka ważnych kwestii, które powinny zapalać przysłowiową, czerwoną lampkę. Przede wszystkim liczba nieprzetłumaczonych modułów. Nawet najbardziej popularne nie mają swoich polskich odpowiedników. Druga kwestia to wielkość zespołu tłumaczy. W spolszczeniu rdzenia uczestniczyły cztery osoby. Trzeba powiedzieć to głośno - jest nas garstka. Ostatnia kwestia, która powinna nas martwić to stabilny rozwój przekładu. Z wersji na wersję przybywa setki nowych napisów do przetłumaczenia. Jak poradzić sobie z tą górą tekstów, gdy zaangażowanych jest tak mało osób?
Początki tłumaczeń Drupala 8
Kiedy pod koniec 2016 roku postanowiłem pomóc w tłumaczeniach Drupala 8, spodziewałem się, że dołączę do większego zespołu tłumaczy. Chciałem być częścią większej społeczności. Rzeczywistość szybko zweryfikowała moje wyobrażenia. Zderzyłem się z 3760 nieprzetłumaczonymi frazami, zastałem pustki na grupie dla tłumaczy, a ostatni wpis jaki przywitał mnie na forum localize.drupal.org był z sierpnia 2016 roku. Przez głowę przebiegła mi wtedy myśl „Czy ktoś tu w ogóle jest?”. Poczucie osamotnienia pogłębił fakt, że serwis drupal.org.pl, prowadzony swego czasu przez archetwist, czołowego polskiego tłumacza Drupala, nie istniał. Odniosłem także wrażenie, że portal drupal.pl przestał być uaktualniany - forum wciąż działało, ale ostatni artykuł pochodził z 20 maja 2016 roku.
Na szczęście bardzo szybko odezwał się do mnie Krzysiek Palikowski, manager polskich tłumaczeń. Podrzucił mi kilka cennych wskazówek i zachęcił do podjęcia wyzwania. Dwa tygodnie później oszacowałem całkowity czas tłumaczenia. Obliczenia wskazywały, że potrzebuję 285 dni ciągłej pracy przy założeniu, że poświęcam na nią jedną godzinę dziennie. Średni czas tłumaczenia jednej frazy wyniósł wtedy 4 minuty i 43 sekundy.
Zapewne zastanawiasz się dlaczego średni czas tłumaczenia był tak duży? Przede wszystkim weź pod uwagę fakt, że moja wiedza dotycząca Drupala była wtedy mocno przeterminowana. Dlatego niemal każda fraza wymagała ode mnie czytania dokumentacji i przeszukiwanie kodu źródłowego rdzenia. Wszystko po to aby zrozumieć kontekst, czyli to „co autor tekstu miał na myśli”. Szczególnie trudne okazało się tłumaczenie krótkich napisów – jedno, dwu i trzywyrazowych. Jeśli dorzucić do tego pilnowanie spójności z wcześniejszymi przekładami, a także przeszukiwanie słowników angielsko-polskich oraz słowników wyrazów bliskoznacznych, to szybko uświadomisz sobie, że dobre tłumaczenie zajmuje sporo czasu.
Tłumaczenie zespołowe
Szczęśliwym trafem rzeczywistość okazała się lepsza niż zakładałem. Głównie dzięki zespołowi moderatorów, zdobytemu doświadczeniu i przeznaczeniu większej liczby godzin niż początkowo zakładałem. Ponadto tłumaczenie długich fraz okazało się być o wiele łatwiejsze niż spolszczanie krótkich napisów. Ostatecznie, w dniu 10 maja 2017 roku, rdzeń Drupala 8 został w pełni przetłumaczony na język polski. Niebagatelny wpływ na taki stan rzeczy miały trzy osoby. Przede wszystkim wspomniany wcześniej Krzysztof Palikowski, manager tłumaczeń, autor dwóch książek o Drupalu 7 i ktoś kto potrafi zgrabnie przetłumaczyć nawet najbardziej zawikłane zdanie. Ponadto Jakub Piasecki, doskonały programista Drupala, mentor, aktywny członek społeczności Drupala, który pomógł nam zrozumieć kod Drupala i zgłaszał poprawki na stronie drupal.org. Wreszcie Grzegorz Bartman, szef firmy Droptica oraz Fundacji Drupal Marketing Polska, który ma świetny zmysł organizacyjny i podsunął nam pomysł na zespołowe tłumaczenia pod nazwą „Tłumaczymy Drupala".
Jasne strony
Cztery miesiące wspólnej pracy zweryfikowało pomysły na pobudzenie społeczności i wzrost tempa tłumaczeń. Sprawdziła się metoda małych kroków. Tłumaczyliśmy niewiele, ale sukcesywnie. W ten sposób osiągnęliśmy cel. Dużą rolę w motywowaniu pracy zespołu odegrały media społecznościowe. Wszelkie polubienia, udostępnienia i komentarze były na wagę złota. Reakcje zwrotne utwierdzały nas w przekonaniu, że to, co robimy, jest przydatne. Również między sobą podtrzymywaliśmy bojowego ducha poprzez mniej lub bardziej zabawne konwersacje. Wbrew pozorom ten aspekt współpracy jest bardzo ważny. Praca nad tłumaczeniami to bardzo nużące zadanie, więc żywa komunikacja była niczym powiew świeżego powietrza.
Dobrze sprawdziły się również ankiety, w których prosiliśmy o głosowanie na najlepsze tłumaczenie określonego słowa. Niestety brało w nich udział zbyt mało osób. W najbardziej popularnej ankiecie swój głos oddało raptem 11 osób, co rodziło wśród nas pytanie o jej reprezentatywność. Na szczęście, dzięki stałemu kontaktowi za pomocą Slack i grupy dyskusyjnej Facebook, mogliśmy ustalić wspólne stanowisko.
W tym momencie warto wspomnieć także o metodzie „najpierw krótkie frazy”. Wymyśliłem ją na swój użytek i moim zdaniem zdała egzamin. Polegała na tym, że w pierwszej kolejności tłumaczyłem tylko krótkie zwroty – co najwyżej kilkuwyrazowe. Dlaczego? Ponieważ są one fundamentem długich fraz. Bez ich prawidłowego przełożenia nie sposób wykonać dalszej części pracy. Ponadto uważam, że najtrudniejszą część zadania najlepiej zrobić na wstępie, a do takich zaliczam tłumaczenie krótkich fraz. Wymagają one szerokich konsultacji, studiowania dokumentacji i przeszukiwania źródeł. Wszystko po to, aby zrozumieć kontekst i stworzyć zrozumiałe tłumaczenie.
Ciemne strony
Mimo najszczerszych chęci nie udało się nam zorganizować cyklicznych wydarzeń z serii „Tłumaczymy Drupala”. Między bajki mogliśmy też włożyć cykliczne spotkania na Slacku. Ponadto, w trakcie prac nad spolszczeniem nie dotarły do nas też żadne sugestie dotyczące nieprawidłowości tłumaczeń w interfejsie użytkownika. No i wreszcie, nie udało się nam także podtrzymać tempa tłumaczeń, co doprowadziło do tego, że na dzień dzisiejszy brakuje nam ponad 300 fraz do pełnego przekładu Drupala 8.7.5.
Ułomne i brakujące narzędzia
Serwer tłumaczeń, nasze podstawowe narzędzie pracy, ma kilka poważnych ułomności. Po pierwsze, nie powiadamia moderatorów o nowych sugestiach. Po drugie, nie wspomaga w żaden sposób komunikacji między tłumaczem a moderatorem. Gdy pojawiają się wątpliwości, to moderator na własną rękę kontaktuje się z autorem zgłoszonej sugestii. Po trzecie, każda nawet najmniejsza interwencja moderatora (np. wstawienie przecinka) powoduje zmianę autorstwa. Moderator staje się twórcą sugestii! To bardzo demobilizujące dla kogoś, kto zaczyna przygodę ze spolszczeniem i chciałby zostać wyróżniony jako autor.
A propos nowicjuszy, to jedną z podstawowych bolączek procesu tłumaczenia Drupala 8 jest brak modułu „Localization Client” Umożliwia on tłumaczenie tekstów bezpośrednio z działającej strony internetowej. To proste i eleganckie rozwiązanie, które skutecznie eliminuje większość problemów. Dzięki niemu można skupić się na faktycznie używanych frazach i zrozumieć ich kontekst. Nie muszę chyba nikogo przekonywać, że dzięki temu tłumaczenie postępuje szybciej, więcej osób angażuje się w proces tłumaczenia i generalnie spolszczanie jest przyjemniejsze. Jak pokazują statystyki, ten szeroko stosowany moduł (niemal na 12 tysiącach stron), jest w praktyce używany wyłącznie na Drupalu 7. Wersja dla Drupala 8 nie działa tak jak powinna. W tym momencie zwracam się z gorącym apelem do programistów - proszę Was o wkład w rozwój tego modułu. Jest nam bardzo potrzebny a tylko twórcy oprogramowania poradzą sobie z tym zadaniem.
Jak wspierać?
Biorąc pod uwagę wiedzę o Drupalu możemy podzielić społeczność na trzy grupy: programiści, budowniczowie stron i użytkownicy. Programiści mają największą wiedzę. Znają interfejs użytkownika, kodują, konfigurują, tworzą łatki i sprawnie poruszają się w świecie „drupalizmów”. Stanowią świetny materiał na tłumaczy, ale nie tylko oni mogą wspierać spolszczenia. Poniżej wymieniłem kilka propozycji dla każdej z wymienionych grup. Pomysły bazują na obserwacjach jakie poczyniłem w trakcie prac nad tłumaczeniem rdzenia Drupala 8.
Programista może pomóc poprzez:
- uczestnictwo w ankietach tworzonych przez moderatorów,
- komentowanie wpisów dotyczące tłumaczeń,
- zgłaszanie błędów w napisach do kolejek zgłoszeń na drupal.org,
- tłumaczenie krótkich fraz,
- rozwijanie modułu „Localization Client”.
Budowniczy stron może pomóc poprzez:
- uczestnictwo w ankietach tworzonych przez moderatorów,
- komentowanie wpisów dotyczących tłumaczeń,
- zgłaszanie moderatorom niespójności tłumaczeń w interfejsie użytkownika,
- tłumaczenie długich fraz.
Użytkownik może pomóc poprzez:
- komentowanie wpisów dotyczących tłumaczeń,
- zgłaszanie moderatorom niespójności tłumaczeń w interfejsie użytkownika,
- tłumaczenie łatwych fraz.
Podsumowanie
Stoję na stanowisku, że każdy może pomóc w tłumaczeniu Drupala, niezależnie od doświadczenia w Drupalu i biegłości w języku angielskim. Wniesienie znaczącego wkładu w rozwój tłumaczeń nie jest trudne. Sam jestem tego przykładem. Ostatni raz budowałem strony na Drupalu 6, a mój poziom biegłości języka angielskiego to średnio-zaawansowany. A jednak przetłumaczyłem ponad 3000 fraz dzięki pomocy społeczności, determinacji i odpowiednim narzędziom.
W niniejszym artykule pokazałem Ci, że możesz wesprzeć zespół tłumaczy na kilka sposobów. Nawet najmniejsza pomoc będzie dla nas na wagę złota. Możesz zacząć od zaraz. Po prostu dołącz do społeczności na grupie Facebook Drupal PL Tłumaczenie (Spolszczenie) a otrzymasz tam wszelkie niezbędne wskazówki.
--
Artykuł przedstawia zagadnienia poruszone przeze mnie w trakcie prezentacji, którą przeprowadziłem w dniu 30 lipca 2019 roku w siedzibie firmy Abventor z Krakowa w ramach „Drupal Kraków Community Meet up”. Prezentacja jest dostępna na stronie https://www.slideshare.net/InforionSzymczak/blaski-i-cienie-spolszczenia-drupala-8-studiumprzypadku